Το μοντέλο της «ανεστραμμένης» τάξης και η αξιοποίηση του στην εκπαιδευτική διαδικασία
Εισαγωγή
Σήμερα ένα από τα σημαντικά ζητούμενα είναι η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία, καθώς ζούμε και εργαζόμαστε στην Κοινωνία της Δημιουργικότητας, που γίνεται με γοργούς ρυθμούς μεταβάλλοντας το παλαιό διδακτικό μοντέλο. Με τη χρήση των Νέων Μέσων στην εκπαιδευτική διαδικασία επιχειρείται η αναζήτηση και εξεύρεση καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας που να είναι κοντά στα ενδιαφέροντα και τα βιώματα των μαθητών.
Ένα δεύτερο σημαντικό ζητούμενο στα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα είναι η βέλτιστη διαχείριση του περιορισμένου διδακτικού χρόνου στις αίθουσες διδασκαλίας, καθώς και η δημιουργία κλίματος που να ευνοεί την εμπλοκή των μαθητών στην μαθησιακή διαδικασία. Η μετάβαση από το παραδοσιακό δασκαλοκεντρικό μοντέλο διδασκαλίας σε πιο σύγχρονα μαθητοκεντρικά μοντέλα, που να προάγουν την ενεργητική μάθηση, καθώς όσο πιο ενεργητική είναι η συμμετοχή του εκπαιδευομένου, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η απόκτηση γνώσης.
Τέτοια καινοτόμα μαθησιακά περιβάλλοντα που να ενσωματώνουν την τεχνολογία και να προσεγγίζουν τις νέες μορφές γνώσης συνδυάζει η Μικτή Μάθηση (Blended Learning). H μικτή μάθηση συνδυάζει την πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία στο σχολείο με τη μάθηση μέσω διαδικτύου, στοχεύοντας στην εξατομικευμένη εμπειρία μάθησης και μειώνοντας έτσι το χρόνο παρακολούθησης στη φυσική τάξη.
Το μοντέλο της ανεστραμμένης τάξης
Η ανεστραμμένη τάξη (Flipped Classroom) προσδιορίζεται ως μια εκπαιδευτική μέθοδος «η οποία μεταφέρει την παράδοση του μαθήματος (όπου συνήθως γίνεται μονόλογος) έξω από την αίθουσα διδασκαλίας (κυρίως μέσα από βίντεο), προκειμένου ο διδακτικός χρόνος στην τάξη να αφιερωθεί περισσότερο σε αλληλεπιδραστικού τύπου δραστηριότητες όπου οι μαθητές εμπλέκονται ενεργητικά με το διδακτικό περιεχόμενο» (Flipped Learning Network, 2016).
Στο πλαίσιο της μεθοδολογίας της ανεστραμμένης τάξης, η πρακτική της παράδοσης μέσω της διάλεξης στη σχολική τάξη και η διεκπεραίωση δραστηριοτήτων μελέτης και εμβάθυνσης στα διδακτέα περιεχόμενα από τον μαθητή στο σπίτι αντιστρέφονται. Ο μαθητής, αντί να παρακολουθεί την παράδοση του μαθήματος στην τάξη και να αναλαμβάνει εργασία για το σπίτι, παρακολουθεί την παράδοση από το σπίτι του μέσω ψηφιακού υλικού, κυρίως μέσω βίντεο, και κατά τη διάρκεια του μαθήματος στην αίθουσα διδασκαλίας διεκπεραιώνει μαθησιακές δραστηριότητες διερευνητικού και εποικοδομητικού χαρακτήρα σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό και τους συμμαθητές του.
Η υλοποίηση και η διάδοση της ανεστραμμένης τάξης (Flipped Classroom), αποδίδεται στους εκπαιδευτικούς Jon Bergman & Aaron Sams καθώς και στον Salman Kahn, ιδρυτή του Kahn Academy, ωστόσο η ιδέα για την αναδιάταξη του παραδοσιακού σχήματος της διδακτικής πραγματικότητας είχε αρχίσει να σχηματοποιείται ως μεθοδολογική πρόταση αρκετά χρόνια νωρίτερα.
Η υλοποίηση και η διάδοση της ανεστραμμένης τάξης (Flipped Classroom), αποδίδεται στους εκπαιδευτικούς Jon Bergman & Aaron Sams καθώς και στον Salman Kahn, ιδρυτή του Kahn Academy, ωστόσο η ιδέα για την αναδιάταξη του παραδοσιακού σχήματος της διδακτικής πραγματικότητας είχε αρχίσει να σχηματοποιείται ως μεθοδολογική πρόταση αρκετά χρόνια νωρίτερα.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της ανεστραμμένης τάξης
Η ανεστραμμένη τάξη στηρίζεται σε τέσσερις πυλώνες – βασικά χαρακτηριστικά. Για την ακρίβεια η λέξη “FLIP” είναι το ακρωνύμιο των λέξεων (στα αγγλικά) που αφορούν σε αυτά τα χαρακτηριστικά (Bishop & Verleger, 2013):
Ευελικτο περιβαλλον (Flexible environment)
Ευέλικτο περιβάλλον (Flexible environment): Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η ευελιξία του περιβάλλοντος όπου διεξάγεται η εκπαιδευτική διαδικασία. Ο εκπαιδευτής οφείλει να αναδιοργανώσει το περιβάλλον, ώστε να μπορέσει να ακολουθήσει τις αρχές του μοντέλου, δηλαδή να περιοριστεί ο ίδιος σε ρόλο καθοδηγητή και εμψυχωτή και να ενθαρρύνει τις δραστηριότητες μάθησης.
Μαθησιακη κουλτουρα (Learning culture)
Μαθησιακή κουλτούρα (Learning culture): Αντίθετα με την παραδοσιακή εκπαιδευτική μέθοδο, στο μοντέλο αυτό ο μαθητής πρέπει να μάθει να είναι ενεργός, δηλαδή να θέτει τους στόχους του, να αναγνωρίζει τις πηγές, να αξιολογεί το εκπαιδευτικό υλικό και αλληλεπιδρώντας με τους υπόλοιπους να κατακτήσει τη γνώση.
Στοχευμενο περιεχομενο (Intentional content)
Στοχευμένο περιεχόμενο (Intentional content): Το εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται από τον δάσκαλο προς μελέτη στο σπίτι θα πρέπει να είναι συγκεκριμένο και σχετικό με το θέμα της εκάστοτε εκπαιδευτικής δραστηριότητας.
Εκπαιδευτικος επαγγελματιας (Professional educator)
Εκπαιδευτικός επαγγελματίας (Professional educator): Ο εκπαιδευτικός που καλείται να εφαρμόσει το συγκεκριμένο μοντέλο μάθησης θα πρέπει αρχικά να είναι εξοικειωμένος με τις νέες τεχνολογίες και τον χειρισμό τους. Έχοντας κατανοήσει πλήρως την λειτουργία του μοντέλου αυτού θα πρέπει να είναι σε θέση να αξιοποιεί σωστά τον χρόνο που έχει μαζί με τους μαθητές μέσα στην τάξη, σχεδιάζοντας τις δραστηριότητες με τέτοιο τρόπο που αφενός θα πετύχουν το στόχο τους (εμπέδωση γνώσης) και αφετέρου θα φροντίσει η παρουσία του να είναι διακριτική και καθόλου παρεμβατική (απλή καθοδήγηση, υποστήριξη).
Τα στάδια προετοιμασίας και εφαρμογής
Το μοντέλο της Αντεστραμμένης Τάξης, σύμφωνα με τους Estes et. al. (2014), περιλαμβάνει τρία στάδια προετοιμασίας και εφαρμογής:
1ο στάδιο
«Πριν την τάξη», οι μαθητές λαμβάνουν (συνήθως μέσω κάποιας πλατφόρμας (LMS) το εκπαιδευτικό υλικό για μελέτη. Μπορούν να το δουν όσες φορές θέλουν, να εστιάσουν σε όποια σημεία επιθυμούν, στο δικό τους χώρο και με το δικό τους ρυθμό. Το πρωτοποριακό στοιχείο αυτής της διαδικασίας είναι ότι με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια μοναδική διαβάθμιση ως προς την αλληλεπίδραση των μαθητών με το εκπαιδευτικό υλικό, κάτι που δεν συμβαίνει κατά την παράδοση διαλέξεων στην τάξη.
«Πριν την τάξη», οι μαθητές λαμβάνουν (συνήθως μέσω κάποιας πλατφόρμας (LMS) το εκπαιδευτικό υλικό για μελέτη. Μπορούν να το δουν όσες φορές θέλουν, να εστιάσουν σε όποια σημεία επιθυμούν, στο δικό τους χώρο και με το δικό τους ρυθμό. Το πρωτοποριακό στοιχείο αυτής της διαδικασίας είναι ότι με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια μοναδική διαβάθμιση ως προς την αλληλεπίδραση των μαθητών με το εκπαιδευτικό υλικό, κάτι που δεν συμβαίνει κατά την παράδοση διαλέξεων στην τάξη.
2ο στάδιο
«Μέσα στην τάξη», χρησιμοποιούνται ενεργητικές και συμμετοχικές διδακτικές τεχνικές. Εφόσον ο μαθητής έχει μελετήσει το υλικό «πριν την τάξη», προσέρχεται προετοιμασμένος και ο σχολικός χρόνος αξιοποιείται με δραστηριότητες προς την κατεύθυνση της επίλυσης προβλημάτων και με διεκπεραίωση ομαδικών εργασιών, που διεξάγονται πάντα με την καθοδήγηση και τη βοήθεια του δασκάλου. Οι μαθητές καλούνται να συνδυάσουν τις πληροφορίες που προσέλαβαν έξω από την τάξη και να αλληλεπιδράσουν με αυτές και τους συμμαθητές τους με τρόπο, που να αποδεικνύει ότι έχουν γίνει ενεργοί χρήστες των πληροφοριών, με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες, τις ευκαιρίες κριτικής σκέψης και την αλληλεπίδραση μέσω ομαδικών δραστηριοτήτων.
«Μέσα στην τάξη», χρησιμοποιούνται ενεργητικές και συμμετοχικές διδακτικές τεχνικές. Εφόσον ο μαθητής έχει μελετήσει το υλικό «πριν την τάξη», προσέρχεται προετοιμασμένος και ο σχολικός χρόνος αξιοποιείται με δραστηριότητες προς την κατεύθυνση της επίλυσης προβλημάτων και με διεκπεραίωση ομαδικών εργασιών, που διεξάγονται πάντα με την καθοδήγηση και τη βοήθεια του δασκάλου. Οι μαθητές καλούνται να συνδυάσουν τις πληροφορίες που προσέλαβαν έξω από την τάξη και να αλληλεπιδράσουν με αυτές και τους συμμαθητές τους με τρόπο, που να αποδεικνύει ότι έχουν γίνει ενεργοί χρήστες των πληροφοριών, με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες, τις ευκαιρίες κριτικής σκέψης και την αλληλεπίδραση μέσω ομαδικών δραστηριοτήτων.
3ο στάδιο
«Μετά την τάξη», οι μαθητές καλούνται να αξιολογήσουν τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει μετά τα δυο πρώτα στάδια. Μετά τις δραστηριότητες της «αντεστραμμένης τάξης» οι μαθητές κάνουν έλεγχο του επίπεδου των γνώσεών τους και ανάλογα με την επίδοσή τους εντοπίζουν πιθανές αδυναμίες τους, τις οποίες θα βελτιώσουν ανατρέχοντας ξανά στο ψηφιακό υλικό το οποίο παρακολουθούν πλέον με άλλη ματιά. Επιπλέον έχουν τη δυνατότητα να επεκτείνουν τις γνώσεις (ανάλογα με το χρόνο που διαθέτουν).
«Μετά την τάξη», οι μαθητές καλούνται να αξιολογήσουν τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει μετά τα δυο πρώτα στάδια. Μετά τις δραστηριότητες της «αντεστραμμένης τάξης» οι μαθητές κάνουν έλεγχο του επίπεδου των γνώσεών τους και ανάλογα με την επίδοσή τους εντοπίζουν πιθανές αδυναμίες τους, τις οποίες θα βελτιώσουν ανατρέχοντας ξανά στο ψηφιακό υλικό το οποίο παρακολουθούν πλέον με άλλη ματιά. Επιπλέον έχουν τη δυνατότητα να επεκτείνουν τις γνώσεις (ανάλογα με το χρόνο που διαθέτουν).
Οφέλη - Προβληματισμοί
Σε επίπεδο παιδαγωγικής θεώρησης, η μεθοδολογία της ανεστραμμένης τάξης συνδέεται με εφαρμογή μαθητοκεντρικών και εποικοδομητικών προσεγγίσεων για τη μάθηση, καθώς δίνει τη δυνατότητα αποτελεσματικότερης διαχείρισης του διδακτικού χρόνου στην αίθουσα διδασκαλίας με σκοπό την καλλιέργεια των γνωστικών ικανοτήτων των μαθητών μέσα από την εμπλοκή τους σε μαθησιακές δραστηριότητες διερευνητικού, εποικοδομητικού και συνεργατικού χαρακτήρα.
Οφέλη:
- ενεργή εμπλοκή των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία
- καλύτερη διαχείριση του διδακτικού χρόνου
- ανάπτυξη της κριτικής σκέψης
- θετική προδιάθεση και αύξηση αλληλεπίδρασης
Προβληματισμοί:
- άνιση πρόσβαση στην τεχνολογία
- αύξηση χρόνου μελέτης στο σπίτι
- δημιουργία ψηφιακού υλικού
- ποιότητα και αξιοπιστία ψηφιακού υλικού
Επίλογος
Ερευνητικά δεδομένα που έχουν προκύψει από την εφαρμογή και την αξιολόγηση της ανεστραμμένης τάξης σε διαφορετικά επίπεδα σπουδών και γνωστικά αντικείμενα δείχνουν ότι οι μαθητές ανταποκρίνονται θετικά στη μεθοδολογία αυτή, εκφράζουν υψηλά επίπεδα ικανοποίησης από το μάθημα, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις η διδακτική διαδικασία συνοδεύεται από βελτιωμένα μαθησιακά αποτελέσματα και την επίτευξη υψηλότερων βαθμολογικών επιδόσεων, συγκριτικά με την παραδοσιακή διδασκαλία.
αρχεια για κατεβασμα - ανεστραμμενη ταξη

Η_ανεστραμμένη_τάξη.pdf |

Τα_6_βήματα_της_μεθόδου.pdf |

Εισήγηση_-_9ο_Διεθνές_Συνέδριο.docx |
Σουδίας Γιάννης
Ζερβός Γρηγόρης
Ζερβός Γρηγόρης